Sekrety Żuław Wiślanych - wykład otwarty z historii sztuki

Żuławy Wiślane to na pierwszy rzut oka kraina mało ciekawa. Budzi umiarkowane zainteresowanie pasażerów licznych pociągów do Gdyni, wypatrujących zamku w Malborku lub mostów tczewskich. Jednak gdyby tylko na chwilę zwolnić lub zejść z głównych szlaków, choćby wysiąść na przystanku w Stogach Malborskich, dostaje się szansę dostrzeżenia i docenienia miejscowej specyfiki. Żuławy, mogące się śmiało nazywać rajem – tak pisał w latach trzydziestych dziewiętnastego stulecia podróżujący tędy Tadeusz Józef Chamski. To niestety już przeszłość – fale oceanu wielkiej historii rozbiły i rozmyły żuławskie społeczności, które oglądał. Zabrakło przede wszystkim mennonitów, którzy od połowy szesnastego wieku stanowili grupę liczną i wyróżniającą się specyfiką obyczajów. Wywodzący się od szwajcarskich anabaptystów członkowie tego fundamentalistycznego i konserwatywnego ruchu społeczno-religijnego, prześladowani w Niderlandach, chętnie osiedlili się w dolinie Wisły. Dzięki dużej wprawie w gospodarowaniu na podmokłych terenach depresyjnych mogli z powodzeniem uprawiać żyzne pola żuławskie a także zająć się budowlami inżynieryjnymi.  Istniejący krajobraz kulturowy: szerokie połacie pól gęsto pociętych rowami melioracyjnymi to zatem w dużej mierze dzieło niderlandzkich osadników. Jego dopełnieniem są pokrzyżackie ceglane kościoły z charakterystycznymi drewnianymi wieżami, szkieletowe domy mieszkalne posadowione na sztucznych podwyższeniach, mennonickie domy modlitwy i cmentarze, wiatraki, mniej lub bardziej zarośnięte tory wąskotorówki... Treścią mojego wykładu jest zatem zaprezentowanie  fascynującego mikrokosmosu Żuław Wiślanych: jaki jest, a zwłaszcza – jaki był.

Wstęp wolny