Spotkanie z Dubravką Ugrešić

Bagaż emocjonalny uchodźców z byłej Jugosławii jest ogromny. Nie istnieje ciężar większy od wstydu. Haniebne jest wszystko, co zdarzyło się w byłej Jugosławii. Nawet jeżeli nie jesteś bezpośrednią ofiarą, to nie znaczy, że nie jest ci wstyd. Wstydzisz się za tych, którzy doprowadzili do sytuacji, że musiałeś uciekać, za tych, którzy jeszcze do wczoraj byli dobrymi sąsiadami, a potem wzięli się za mordowanie. Trudno z kimkolwiek podzielić cały ten bagaż emocjonalny. Słuchacz czeka na proste wyjaśnienie. W przypadku byłej Jugosławii nie ma prostych wyjaśnień. Dlatego bagaż ex-jugosłowiańskiego uchodźcy jest o wiele cięższy od właściciela bagażu.

Dubravka Ugrešić, "Vreme"

O autorze: Dubravka Ugrešić - ur. w 1949 roku w Zagrzebiu (dziś Chorwacja, wtedy Jugosławia). Profesor literatury rosyjskiej, krytyk kultury, pisarka, eseistka, publicystka, tłumaczka (tłumaczyła m.in. Borysa Pasternaka i Daniila Charmsa), autorka scenariuszy filmowych. Jak sama pisze - pół żartem, pół serio wspominając narodowe stereotypy i mierząc się z lokalnymi, etnicznymi uprzedzeniami - dorastała w otoczeniu zaludnionym przez interesujące stworzenia: Bułgarzy byli "czarni", Cyganie kradli małe dzieci, Włosi jedli żywe koty, a Czarnogórzanie nie byli ludźmi, lecz żółwiami. Kiedy w 1993 z powodów politycznych opuściła Chorwację, decydując się na życie i pracę w Holandii i Stanach Zjednoczonych (gdzie m.in. uczy kreatywnego pisania), zagadnienie multikulturowości i wzajemnych narodowych uprzedzeń bardzo często stawało się tematem jej publicystycznych i eseistycznych zatrudnień. Jako pisarka debiutowała powieścią "Pozu za prozu" ("Poza dla prozy", 1978). Jest również autorką takich m.in. książek jak: "Żivot je bajka" ("Życie jest bajką", 1983) "Stefcia Cvek u raljama zivota" ("Stefcia Ćwiek w szponach życia", 1981), "Forsiranje romana reke" ("Forsowanie powieści rzeki", 1988), "Kultura lazi" ("Kultura kłamstwa", dotąd tylko w przekładzie, polskie wydanie 1998), "Americki fikcjonar" ("Amerykański fikcjonarz", 1993) "Muzej bezuvjetne predaje" ("Muzeum bezwarunkowej kapitulacji", 1996). Polskim czytelnikom znane są książki "Forsowanie powieści rzeki" (polskie wyd. w 1992 roku, PIW; Wydawnictwo Czarne, 2005), "Kultura kłamstwa" (Wyd. Dolnośląskie, 1998; Wydawnictwo Czarne, 2006), "Amerykański fikcjonarz" (Wydawnictwu Czarne, 2001), „Stefcia Ćwiek w szponach życia” (Wydawnictwo Czarne, 2002), „Muzeum bezwarunkowej kapitulacji” (Świat Literacki, 2002), „Czytanie zabronione” (Świat Literacki , 2001). Jej nazwisko znalazło się wśród autorów i autorek esejów zawartych w wydanym w 2002 roku tomie: "Nostalgia. Eseje o tęsknocie za komunizmem".

Dubravka Ugrešić jest również autorką trzech książek dla dzieci: "Mali plamen" ("Mały płomień", 1971), "Filip i srecia" ("Filip i serce", 1976), "Kućni duhovi" ("Domowe duchy", 1988), a także studium o współczesnej literaturze rosyjskiej ("Nowa ruska proza", 1980) oraz antologii alternatywnej prozy rosyjskiej "Pljuska u ruci" ("Nawałnica w ręce", 1988).Jako publicystka współpracuje m.in z "Die Zeit", "NRC Handelsblad", "Lettre International"

Dubravka Ugrešić jest laureatką wielu nagród.  Za "Kulturę kłamstwa" i "Muzeum bezwarunkowej kapitulacji" w 1996 roku otrzymała nagrodę Charles'a Veillona (The Charles Veillon European Essay Prize). Jej twórczość prozatorską wyróżniono w 2000 roku prestiżową nagrodą Henryka Manna (The Heinrich Mann Prize). Pośród wielu innych nominacji i nagród otrzymała także nominację do nagrody The Man Booker International Prize 2005 oraz nagrodę Italian Premio Feronia - Citta di Fiano 2004.

Dubravka Ugrešić "Ministerstwo bólu"

Przekład Dorota Jovanka Ćirlić

Tanja Lučić przyjeżdża na uniwersytet w Amsterdamie, gdzie obejmuje prowadzenie wykładów z literatury jugosłowiańskiej. Jej studenci to uchodźcy z byłej Jugosławii, dla których studia są jedynie próbą legalizacji pobytu w Holandii. Na zajęciach spotykają się Serbowie, Chorwaci i Bośniacy, porozumiewający się między sobą nieistniejącym jugosłowiańskim językiem. Tanja Lučić, dostrzegając absurdalność sytuacji, w jakiej się znaleźli, inicjuje zebranie wspomnień w swoisty leksykon ex-jugosłowiańskiej mitologii. Wspomnienia odbudowują poczucie wspólnoty, jednocześnie ożywiając świeżą przeszłość i przypominając agresję, która zmusiła studentów do opuszczenia ojczyzny. Kilkoro z nich utrzymuje się, pracując równolegle w sexshopie o symbolicznej nazwie Ministerstwo Bólu. Niecodzienne zajęcia uniwersyteckie okazują się trudną i ryzykowną pseudoanalizą, zaś wspólne wspominanie nabiera oznak sadomasochistycznych.

Powieść o życiu na obczyźnie, o rekonwalescencji emigrantów, opowieść o ludziach, którzy po utracie dotychczasowego życia szukają spokoju, o cienkiej linii pomiędzy nostalgią a depresją, o miłości w smutku... Powieść nie pasująca do żadnej kategorii.

99 stupnjeva 

Tanja Lučić, główna bohaterka Ministerstwa bólu, nowej powieści chorwackiej autorki Dubravki Ugrešić (mieszkającej w Amsterdamie) to prawdziwy kobiecy odpowiednik Pnina.

Michel Krielaars

Ona jest pisarką do naśladowania. Pisarką godną szacunku.

Susan Sontag