Lubelska archeologia w „Nature”

Ekspansje morskie różnych ludów skandynawskich w epoce Wikingów (około 750–1050 r.) wpłynęły radykalnie na losy świata, zmieniając i kreując porządki historyczne, utrwalone na wieki. W projekcie zsekwencjonowano genomy (potocznie – relikty DNA) 442 osobników ze stanowisk archeologicznych z różnych części obszaru Europy i z Grenlandii. Stwierdzono, że okres ekspansji Wikingów to nie tylko potocznie rozumiana ich fizyczna obecność w różnych częściach świata, ale również napływ do Skandynawii genów im obcych, z południa i wschodu Europy. To oznacza, że Wikingowie przywozili ze swoich wypraw przedstawicieli innych etnosów, najprawdopodobniej głównie kobiety. Stwierdzono też, że poszczególne ludy skandynawskie wyznaczyły dla siebie indywidualne strefy dopuszczalnej ekspansji – a tym samym wpływów, i tak dokonanego podziału starano się przestrzegać skrupulatnie. Inaczej mówiąc, znaleziono biologiczne dowody na znaczny napływ duńskich przodków do Anglii; na napływ mieszkańców Szwecji do stref południowo bałtyckich i w głąb południowej oraz wschodniej części kontynentu; oraz obecność mieszkańców Norwegii w Irlandii, na Islandii i na Grenlandii. Co ciekawe, analiza starożytnego DNA ujawniła również, że poszczególne ekspedycje Wikingów miały charakter „rodzinny”, gdyż podejmowane były przez blisko z sobą spokrewnionych osobników. To oczywiście absolutny skrót wyników projektu. Warstwa przyrodnicza, biologiczna, jest rzecz jasna daleko bardziej rozbudowana, złożona i efektowna.
M. Florek natychmiast właściwie ocenił wagę odkrycia i skojarzył z faktem, że na ziemiach polskich w grobach komorowych chowani byli zasadniczo tylko wojownicy – członkowie drużyn książęcych pierwszych Piastów, przede wszystkim Bolesława Chrobrego. Tak grzebano również zamożnych kupców oraz ich rodziny; przy czym przynajmniej w części byli oni obcego pochodzenia – wywodzili się ze Skandynawii i terenów Rusi. Grobowiec odkryty w Sandomierzu pasował znakomicie do tego schematu. W oczach archeologa jego „obcość” kulturowa narzucała się sama przez się, ale wymagała potwierdzeń. W tym celu wykonano szereg analiz specjalistycznych. Oprócz tych standardowych, w postaci datowania metodą węgla 14C, również te na obecność strontu. Włączono do nich wcześniej odkryte pochówki z najstarszej części cmentarzyska zlokalizowanego na tzw. Wzgórzu Miejskim, skąd pochodzą również groby nawiązujące formą do komorowych, datowane na przełom X i XI w. Wyszło z nich, że część zmarłych jest rzeczywiście „obca”. Tym sposobem poczyniono krok ku skandynawskiej interpretacji pochodzenia części pochówków.

Informacja o sensacyjnym odkryciu i jeszcze bardziej sensacyjnej jego interpretacji poszła natychmiast w świat. Jej echo zaowocowało między innymi, jeszcze w tym samym roku 2015, publikacją na łamach amerykańskiego pisma „Archaeology” (Pagan Warrior’s Tomb Unearthed in Poland). Kiedy bowiem kreator relacjonowanego projektu, sławny duński genetyk, prof. Eske Willesrlev z Uniwersytetu w Kopenhadze zaczął budować swój, bez mała 90-cio osobowy, zespół dla jego obsługi – nie mógł pominąć głośnego, sensacyjnego odkrycia z Sandomierza. Zaproszenie do udziału w nim M. Florka i M. Bajki było w gruncie rzeczy nie tylko oczywistością, ale też oczekiwaną szansą na wypełnienie trzeciego punktu drogi do sukcesu. Tym sposobem stał on się faktem, a Instytut Archeologii UMCS znalazł się na „ustach świata”.

Sukces ten ma swoją przeogromną wagę naukową, ale mówi również o tym, że w UMCS kształcimy archeologów z ponadprzeciętnymi umiejętnościami zawodowymi, z wpojoną świadomością potrzeby immanentnej interdyscyplinarności prowadzonych badań i umiejętnością promowania dziedzictwa archeologicznego.

https://www.nature.com/articles/s41586-020-2688-8
https://www.archaeology.org/news/3622-140820