Wystawa „Polskie kalendarze XIX-wieczne w zbiorach Biblioteki Głównej UMCS”

Na wystawie prezentowane będą XIX-wieczne kalendarze polskie ze zbiorów Oddziału Wydawnictw Ciągłych Biblioteki Głównej UMCS. Szerokiej publiczności udostępnione zostaną oryginalne egzemplarze ok. 40 tytułów wydanych na ziemiach polskich w granicach trzech rozbiorów oraz kilka polskojęzycznych z innych terenów. Oryginałom towarzyszyć będą liczne skany oraz opisy konkretnych kalendarzy.

Pokazane zostaną najbardziej znaczące tytuły, które odegrały największą rolę w danej kategorii wydawniczej oraz egzemplarze charakteryzujące się szczególnie interesującą treścią, szatą graficzną lub ponadstandardowymi cechami (np. posiadają zapiski właścicieli dot. ich życia codziennego). Dodatkowo wyodrębniono kalendarze przeznaczone dla konkretnego odbiorcy, np. dla rzemieślników, kobiet, rolników czy o zabarwieniu humorystycznym.

Jako ramy chronologiczne przyjęto okres od 1801 do 1900 roku. Oprócz najciekawszych wydań z ziem polskich, w tym lubelskich oraz europejskich, zaprezentowane będą przykłady wydawnictw niemieckich, z Ameryki Południowej, Bliskiego Wschodu i Azji Południowo-Wschodniej. W każdej grupie wytypowano egzemplarze interesujące pod względem graficznym, bogato i ciekawie ilustrowane, posiadające kalendarium wydrukowane w dwóch kolorach: czarnym i czerwonym, wyróżniające się formatem lub piękną oprawą.

Duża liczba kalendarzy XIX-wiecznych w zbiorach biblioteki uniwersyteckiej nie jest przypadkowa. Był to okres szczególnego rozwoju tego typu wydawnictw, nazywany „złotym wiekiem” dla kalendarzy. W tym czasie często tytułowano je od nazwiska wydawcy, który był zarazem właścicielem drukarni, np. „Kalendarz Gałęzowskiego”, „Jana Jaworskiego Kalendarz Astronomiczno-Gospodarski na Rok Zwyczajny…”, „Juliusza Wildta Kalendarz Powszechny na Rok…”. Był to okres wzrostu nie tylko liczby, ale również poczytności kalendarzy.

Wykształciły się nowe, do tej pory nieznane typy: ogólne, czyli powszechne, ludowe, dla rodzin, dla gospodyń, religijne, satyryczne oraz specjalne (dla różnych grup zawodowych), a pod koniec XIX stulecia – robotnicze. Zmienił się również wygląd zewnętrzny: w miejsce kilkukartkowych broszur drukowanych na szarym, gazetowym papierze pojawiły się kilkudziesięcio- lub nawet kilkusetstronicowe wydawnictwa typu książkowego; ilustrowane, a czasem również pięknie oprawione. Zaletą tego typu wydawnictw była niska cena, dzięki czemu stały się dostępne nawet dla średnio zamożnych chłopów oraz przeciętnie zarabiających robotników i rzemieślników. Zamieszczano tam m.in.: wykaz stacji pocztowych wraz z rozkładem przyjazdów i odjazdów, tablice traktów pocztowych, tablice miar i długości, terminy opłacania podatków i inne. Często pojawiały się spisy jarmarków i targów, zwykle ułożone alfabetycznie według nazw miejscowości.

W drugiej połowie XIX wieku kalendarze zmieniły tematykę, idąc w stronę kalendarza-informatora i poradnika stanowiącego swego rodzaju kompendium wiedzy o współczesnym świecie. Pojawiło się więcej treści ekonomiczno-gospodarczych, rolniczych, technicznych oraz literackich: powieści, poezji i porad domowych, gospodarskich, kulinarnych czy na temat wychowania dzieci. Wydawnictwa kalendarzowe były chętnie czytane, przechodziły z rąk do rąk, zaś uzupełniane bezcennymi notatkami użytkowników często ulegały zniszczeniu.

Wernisaż wystawy wzbogaci odczytanie wybranych fragmentów z kalendarzy przez Piotra Błaszczaka i Dariusza Borucha, członków Grupy Teatralnej Pracowników UMCS.

Wystawa będzie dostępna do zwiedzania do końca kwietnia 2023 r.