Historycy z UMCS docenieni

Biografistyka w przypadku najnowszych dziejów Polski ciągle pozostaje interesującym nurtem badawczym, co wynika w dużej mierze z mnogości postaci nie zawsze należących do grona ściśle pierwszoplanowych aktorów życia publicznego, a mimo tego wywierających znaczący wpływ na rozmaite aspekty polityki czy wojskowości. Do takich osób niewątpliwie należał gen. Kordian Józef Zamorski. Powszechnie znany jest on jako wieloletni Komendant Główny Policji Państwowej II Rzeczypospolitej, ale, jak wykazał autor, funkcja ta stanowiła najistotniejszy może, jednakże nie jedyny, epizod jego działalności. Prof. Robert Litwiński opierając się na bogatej podstawie źródłowej (dość stwierdzić, że skorzystał z zasobów 19 archiwów, w tym polskich placówek w Londynie i Nowym Jorku), nakreślił sylwetkę bohatera na szerokim tle historycznym, posługując się przy tym świetnym stylem narracji, w zrozumiały sposób prezentując fachowe zagadnienia z historii administracji czy służb mundurowych.

Od przedwojennych organizacji niepodległościowych, przez służbę w I Brygadzie, aż po wysokie stanowiska w armii II Rzeczypospolitej K.J. Zamorski pozostawał, jak pokazał autor, w zasadzie wiernym, ale nie bezrefleksyjnym realizatorem koncepcji politycznych Józefa Piłsudskiego. Za szczególnie cenne uznać należy licznie cytowane opinie Generała na temat czołowych osobistości polskiego życia publicznego, formułowane zarówno przed, ale i po 1939 r. Prof. Litwiński nie odniósł się do nich jednakże bezrefleksyjnie. Starał się wyświetlić motywy niekiedy gorzkich ocen bohatera książki. Pisząc o okresie policyjnej służby K.J. Zamorskiego, autor poczynił szersze refleksje na temat polskich międzywojennych służb porządkowych, dowodząc swej znakomitej orientacji w tej tematyce. Najobszerniejszą część pracy stanowi rozdział przedstawiający losy Generała po 1939 r., wpisujący się w niezwykle interesujące zagadnienie działalności piłsudczyków na emigracji.

Prof. Litwiński nie zlekceważył nie tylko problematyki wychodźstwa polskiego w latach II wojny światowej, ale także po jej zakończeniu, co jest szczególnie ważne wobec szerokich perspektyw badawczych dotyczących tej problematyki. Książka prof. Roberta Litwińskiego stanowi poważne, wyczerpujące studium z dziejów elity polityczno-wojskowej II Rzeczypospolitej, będąc przy tym opowieścią nie tylko o piłsudczyku czy oficerze, ale o jednostce, uwikłanej w dylematy swej epoki.